Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie Oddział w Krakowie w porozumieniu z Ministerstwem Rolnictwa i Rozwoju Wsi przygotował i przeprowadził w trakcie VIII Międzynarodowych Targów Turystki Wiejskiej i Agroturystyki AGROTRAVEL 2016 w Kielcach warsztaty dyskusyjne na temat: „Przez innowacyjność do wyższej jakości produktów (programów)turystyki wiejskiej”.

Warsztat miał formę panelu eksperckiego i przebiegał zgodnie z przygotowanym scenariuszem. W warsztacie uczestniczyło blisko 100 osób, a tematyka cieszyła się dużym zainteresowaniem, co spowodowało „przeciągnięcie” się dyskusji o 30 minut i zapewne trwałaby znacznie dłużej gdyby nie fakt, że na salę oczekiwali już organizatorzy następnych warsztatów.

Panel rozpoczął Jarosław Bomba Dyrektor Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie Oddział w Krakowie, który przedstawił działalność CDR, podkreślając, że Oddział w Krakowie od początku wspierał działalność agroturystyczną, a od momentu wejścia Polski do UE także Lokalne Grupy Działania oraz ich inicjatywy w tym w zakresie rozwijania turystyki wiejskiej. W latach 2010-2012 CDR O/Kraków przeprowadził szereg szkoleń warsztatowych, głównie dla lokalnych grup działania oraz doradców rolnych, mających na celu przygotowanie programów turystycznych w oparciu o sieciowanie usługodawców. Inicjatywa ta wpisuje się w innowacyjność na tych obszarach, przy zachowaniu ochrony środowiska
i tożsamości kulturowej.

Panel dyskusyjny składał się z czterech części tematycznych. Został on w całości poprowadzony przez moderatora Klaudiusza Markiewskiego (Kierownik Działu Rozwoju Obszarów Wiejskich CDR), który po przedstawieniu uczestników panelu wprowadził zgromadzoną publiczność w tematykę istoty zintegrowanego produktu turystyki wiejskiej, charakteryzując przy tym działania CDR w zakresie tworzenia sieciowego produktu przez ostatnich kilka lat. Podkreślił, że w ramach szkoleń i warsztatów opracowanych zostało kilkadziesiąt pakietów (programów) turystycznych. Część z nich funkcjonuje jako skomercjalizowane produkty. Zwrócił również uwagę na podstawową różnicę w pojęciach: zintegrowany sieciowy produkt turystyki wiejskiej i sieć produktowa. Pojęcia te są często stosowane zamiennie, ale w rzeczywistości oznaczają dwie zupełnie odmienne usługi.

Pierwsza część panelu dotyczyła aktualnej kondycji turystyki wiejskiej (na obszarach wiejskich) w lokalnym wymiarze. Dyskusję rozpoczęła przedstawicielka nauki dr Małgorzata Bogusz, która podkreśliła, iż konieczna jest zmiana dotycząca dotychczasowych ofert agroturystycznych w kierunku wprowadzania elementów innowacyjnych. Zwróciła uwagę na to, że na obszarze kraju funkcjonują już sieciowe produkty turystyki wiejskiej, a także powstają m.in. sieci produktów turystycznych, gospodarstwa edukacyjne, wioski tematyczne, czy też gospodarstwa opiekuńcze. Podkreśliła, że przy tworzeniu produktu turystycznego duże znaczenie ma sam prosument, czyli aktywny turysta, który bierze udział w kreowaniu produktu.

Następnie Danuta Arcipowska (Mazowiecki Ośrodek Doradztwa Rolniczego) rozpoczęła swoją wypowiedź od wskazania, iż ośrodki doradztwa rolniczego wspierały działalność agroturystyczną od samego początku. Podkreśliła, że bardzo ważne dla doradców były wszelkiego rodzaju kursy, szkolenia, wyjazdy studyjne, ponieważ dzięki uzyskanej wiedzy doradcy mogli przekazywać tą wiedzę rolnikom i pomagać w tworzeniu gospodarstw agroturystycznych. Na początku było trudno, trzeba było rozpoznać teren, przeprowadzić bardzo dużo szkoleń. Scharakteryzowała pokrótce działania ODR na przestrzeni kilkunastu lat, w zakresie działań doradczych wspierających rozwój działalności agroturystycznej. Zwróciła uwagę na wsparcie agroturystyki ze środków pomocowych z UE. Podkreśliła, że cały czas potrzebne jest wsparcie doradztwa dla agroturystyki i nowych działań m.in. tworzenia produktów turystycznych, a także w zakresie promowania ich.

Następnie głos zabrała Jadwiga Kulczycka (Prezes LGD „Stobrawski Zielony Szlak”), która przedstawiła zmiany, jakie wywołała realizacja Lokalnej Strategii Rozwoju w poprzednim okresie programowania. Zaznaczyła, że na terenie LGD „Stobrawski Zielony Szlak”, powstały pakiety turystyczne dzięki warsztatom prowadzonym przez CDR. Podkreśliła, że dzięki środkom unijnym powstała na obszarze LGD bogata infrastruktura turystyczna. Fundusze w ramach PROW zostały dobrze wykorzystane zarówno przez LGD jak i same gospodarstwa agroturystyczne, które dzięki temu mogły się rozwijać.

Ostatni w tej części głos w dyskusji zabrał Jan Czaja (Kierownik Biura LGD „Dunajec Biała”), który wypowiedział się na temat świadczonych usług turystycznych wykreowanych przez LGD Dunajec Biała. Podkreślił, że na terenie tej LGD dominują drobne gospodarstwa, które nie są w stanie utrzymać się tylko z rolnictwa. Udział w targach, warsztatach pokazał, że do rozwijania agroturystyki jest potrzebne „coś” więcej niż tylko same usługi noclegowe. Dlatego też, rozpoczęto sieciowanie produktów turystyki wiejskiej. Podkreślił, iż bardzo ważna jest postawa osób i przedstawicieli podmiotów w zintegrowanym sieciowym produkcie turystycznym, którzy mają razem współpracować. Zaznaczył, że cały czas tworzone są kolejne produkty. Następnie przedstawił przykłady dwóch z kilkunastu pakietów turystycznych, które funkcjonują na terenie LGD „Dunajec Biała”. Sprzedażą pakietów zajmuje się biuro podróży.

Druga część panelu dyskusyjnegodotyczyła identyfikacji lokalnego potencjału, w tym zasobów, walorów i atrakcji możliwych do włączenia w zintegrowany produkt (program turystyczny) turystyki wiejskiej.

Jako pierwsza w tej części panelu, wypowiedziała się Małgorzata Olechowska (Kierownik Biura LGD „Kraina Wokół Lublina”) na przykładzie LGD, w której znajdują się wszystkie podlubelskie gminy. Scharakteryzowała walory obszaru, podkreślając iż przede wszystkim jest to region rolniczy, który oferuje produkty i otoczenie przyrodnicze. Miasto Lublin, „dostarcza” turystów np. młodzież szkolną, mieszkańców Lublina, którzy korzystają z walorów i ofert gospodarstw agroturystycznych, w tym z gotowych pakietów (programów) turystycznych.

Następnie Jadwiga Kulczycka wskazała, że walorem ich obszaru jest przede wszystkim przyroda, m.in. Park krajobrazowy Stobrawskie Bory, który jest centrum rozwoju turystyki. Ponadto rzeki wykorzystywane w budowanych pakietach turystycznych. Zaznaczyła, że jako LGD są właścicielami przystani kajakowych, a walory które posiadają starają się wykorzystywać w każdym pakiecie turystycznym.

Zbigniew Pacholik (Prezes LGD „Zielony Pierścień”) wskazał na produkty lokalne oraz regionalne. Turyści często poszukują czegoś unikatowego. Walory lokalne są bardzo ważne. Na terenie LGD w ostatnich kilku lat powstało wiele firm z gospodarstw rolnych, które zajmują się produkcją produktów lokalnych
i regionalnych. LGD zajmuje się certyfikowaniem tych produktów. Pan Zbigniew zwrócił uwagę, na fakt, że te produkty spożywcze mają duże znaczenie w tworzeniu pakietów turystycznych, ponieważ turysta poszukuje takich produktów, odwiedzając obszar LGD.

Kolejny głos w dyskusji należał do Genowefy Baran, właścicielki gospodarstwa agroturystycznego. Od 2004 roku dysponuje noclegami, wyżywianiem, kajakami, namiotami, aparatami fotograficznymi, a także umożliwia obcowanie ze zwierzętami. Właścicielka oferuje przetwory z produktów lokalnych, organizuje warsztaty rękodzieła, sama oprowadza swoich turystów po okolicy. Nadmieniła, że w okolicy funkcjonuje kilka pakietów turystycznych, z których jej goście korzystają. Zaznaczyła, że współpracuje z najbliższymi osobami, sąsiadami, aby tworzyć dla swoich gości jak najbogatszą ofertę turystyczną. Scharakteryzowała także najważniejsze walory okolicy.

Trzecia część panelu dotyczyła roli i znaczenia oraz szans na podjęcie współpracy w celu budowy zintegrowanych produktów turystyki (programów) turystycznych na wsi. Jako pierwszy wypowiedział się dr hab. Piotr Nowak, który zwrócił uwagę uczestników, że wieś ma swoją specyfikę wynikającą z więzi. Jednak żeby prowadzić razem biznes to już nie jest takie proste i to musi być przemyślane. Podkreślił, że na wsi często posługujemy się językiem kodów, który jest zrozumiały tylko dla osób mieszkającym na danym terenie. Kiedy pojawiają się interesy ekonomiczne to jest to bardzo trudne, aby ze sobą współpracować. Dlatego też często zaczynamy od współpracy
z rodziną, ponieważ do niej mamy przede wszystkim zaufanie. Problem braku zaufania na wsi, niestety istnieje i jest to bardzo ważne w kontekście rozwoju turystyki.

Moderator Klaudiusz Markiewski, podkreślił, że współpracę dzielimy na poziomą i pionową. Ta pierwsza dotyczy współpracy ludzi w skali lokalnej, ta druga instytucji w układzie hierarchicznym od sołectwa przez gminę i powiat do województwa i jednostek centralnych oraz podmiotów funkcjonujących na tych poziomach, a mających wpływ na rozwój obszarów wiejskich, w tym poprzez turystykę. Jako pierwsza w tej kwestii, wypowiedziała się Danuta Arcipowska, która podkreśliła, że na zaufaniu miedzy doradcą a rolnikami i innymi podmiotami środowisk lokalnych budowana jest współpraca, zwłaszcza przy tworzeniu pakietów turystycznych. Wskazała także na wagę współpracy ODR z uczelniami (jej osobiste doświadczenie, to współpraca z dr hab. Krystyną Krzyżanowską profesor SGGW). Podkreśliła, że współpraca jest podstawą rozwoju. Kolejny głos w dyskusji należał do Barbary Ścibior (Lubelski Ośrodek Doradztwa Rolniczego), która stwierdziła, że doradcy przede wszystkim współpracują z rolnikami, ponieważ wieś stoi rolnictwem. Następnie scharakteryzowała współpracę z gospodarstwem, które rozwinęło produkty lokalne i zostało wprowadzone do sieci turystycznej.

Z kolei Jadwiga Kulczycka pokreśliła, że podstawa działania LGD to współpraca w ramach trójsektorowego partnerstwa jakim jest LGD. Ta współpraca układa się bardzo dobrze. Taka działalność doprowadziła do tego, że LGD postrzegana jest, jako to ogniwo, które spaja lokalną społeczność. Natomiast Małgorzata Olechowska podkreśliła, że do tworzenia produktu turystycznego zaproszone na ich terenie zostały trzy sektory: publiczny, społeczny oraz gospodarczy. Zwróciła uwagę na fakt, iż w pierwszej fazie współpracy różnych podmiotów i przedsiębiorców rola LGD jest bardzo ważna. Tam gdzie nie ma organizacji turystycznej to właśnie LGD spełnia taką rolę, pomaga nawiązać współpracę oraz promuje produkty turystyczne.

Następnie Danuta Majewska – właścicielka gospodarstwa agroturystycznego „Cichy Zakątek”, które znajduje się na terenie LGD „Stobrawski Zielony Szlak” w województwie opolskim opowiedziała o swojej działalności. Współpraca pani Danuty rozpoczęła się od stowarzyszenia agroturystycznego. Za namową doradczyń z ODR, rozpoczęła prowadzenie swojej działalności. Podkreśliła, że turystyka wiejska może być głównym źródłem dochodu. Dzięki wsparciu LGD otrzymała dotacje ze środków unijnych i rozwinęła swoją agroturystykę podejmując działalność gospodarczą (catering).

Czwarta część panelu dotyczyła komercjalizacji produktów turystyki wiejskiej. Moderator wskazał na różne podejścia w tej kwestii. Podkreślił, że tylko wówczas gdy produkt (program) turystyczny zostaje wprowadzony na profesjonalny rynek usług turystycznych będzie miał wpływ na rozwój gospodarczy lokalnego środowiska. Wskazał na różne podejścia, które zaprezentują paneliści. Jako pierwszy w tej kwestii wypowiedział się Zbigniew Pacholik, który powiedział, że LGD postanowiło założyć fundację, która prowadzi działalność gospodarczą i stała się lokalnym operatorem turystycznym. Natomiast Jadwiga Kulczycka wskazała na inne podejście. LGD, które reprezentuje, w ostatnich dniach, uzyskała pozwolenie na bycie lokalnym touroperatorem. Decyzja taka wynikała z tego
iż biura turystyczne, które miały sprzedawać pakiety turystyczne niekoniecznie miały na to czas. Jest to ogromne wyzwanie, ale daje to możliwość samodzielnego zarządzania produktami turystyki wiejskiej. Jako ostatni wypowiedział się Jan Czaja, który podzielił zdanie przedmówców i wskazał, że polegają na biurach podróży i w ten sposób sprzedają swoje pakiety. Natomiast LGD angażuje się w promocję produktów, ale to nie jest wystarczające bowiem dopiero promocja na poziomie krajowym, pod jednym wspólnym logo dla wszystkich produktów, które funkcjonują na obszarach wiejskich w naszym kraju może być skuteczna.

W dyskusji zadano kilka pytań i zgłoszono poglądy dotyczące szans na rozwój produktów turystyki wiejskiej w taki sposób aby stanowiły one istotny czynnik rozwoju gospodarczego lokalnych środowisk.

Dr hab. Krystyna Krzyżanowska profesor SGGW podziękowała Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie Oddział w Krakowie za zaproszenie na panel warsztatowy oraz za wieloletnią współpracę. Jako Kierownik Katedry Ekonomiki Edukacji, Komunikowania i Doradztwa podkreśliła ponad 40-letnie współdziałanie z doradztwem, szczególnie z Mazowieckim Ośrodkiem Doradztwa Rolniczego oraz z CDR.

Pogratulowała pomysłu na panel tematyczny oraz sprawnej jego realizacji. Określiła wystąpienia prelegentów jako rewelacyjne. Na koniec życzyła wszystkim uczestnikom sukcesów:  usługodawcom jak największej liczby klientów; doradcom, stowarzyszeniom, LGD - promowania tego produktu oraz satysfakcji ze współpracy z tak wspaniałymi pasjonatami, którzy realizują pomysł agroturystyki w swoich zagrodach.

Podsumowanie: Leszek Leśniak specjalista CDR O/Kraków – to co najważniejsze, to aby wartość polskiej wsi wyrażająca się w jej „wiejskości”, którą zainteresowanie turystów rośnie, nie została skomercjalizowana przez podmioty zewnętrzne. Gospodarzem tej „wiejskości” powinni być mieszkańcy wsi. Przysłuchując się debacie, nie sposób nie zauważyć, że tu wypowiadający się to właśnie reprezentanci wsi, którzy rozumieją tę wartość i potrafią nią zarządzać w interesie lokalnych społeczności.

Zarządzanie tą wartością nie jest znów takie proste, włączenie jej w program , czy też „:użycie” w produkcie turystycznym podlega wielu czynnikom, w tym zewnętrznym jak
i wewnętrznym. Czynniki zewnętrzne to te, które wynikają z zainteresowania potencjalnych klientów, ale także rozwiązań prawnych i całego systemu wsparcia dla rozwoju produktów turystyki wiejskiej, w tym promocji, tak w kraju, jak i zagranicą. Czynniki wewnętrzne
to przede wszystkim kapitał ludzki, indywidualne postawy i kompetencje umożliwiające identyfikowanie elementów tej „wiejskości” i stosowne „użycie” w budowie programów turystycznych, ale też kapitał społeczny czyli jakaś suma indywidualnych postaw i kompetencji połączona wspólnotą interesów we współpracy prowadzącej do doskonalenia samego produktu i podnoszenia jakości świadczonych usług w jego ramach.

Zauważalny proces angażowania się klienta w kształtowanie produktu (prosumpcja) może coraz mocniej wpływać na rozwój zintegrowanych produktów turystyki wiejskiej. Prosumpcja jako proces może się samoistnie rozwijać, ale można ten proces inspirować i wzmacniać. Moim zdaniem warto się przygotować do aktywnego uczestnictwa w tym procesie aby mocniej wiązać klienta z naszymi produktami poprzez odpowiedź na jego oczekiwania.

To, że w tym panelu uczestniczą przedstawiciele usługodawców, doradcy, przedstawiciele LGD i nauki to nie przypadek lecz zamiar. Organizator panelu – CDR O/Kraków jako pomysłodawca i realizator działań promujących budowę zintegrowanych produktów turystyki wiejskiej będzie konsekwentnie wspierał współpracę tych środowisk w dążeniu do rozwoju turystyki wiejskiej poprzez doskonalenie produktów i kształtowanie ich innowacyjnych cech, a także poszukiwanie nowych sposobów na lepszą promocję.

{gallery}2016/20{/gallery}