LEADERATORIUM

Zakończył się II etap konsultacji projektu Programu Rozwoju  Obszarów Wiejskich na lata 2014 – 2020, w ramach którego wdrażane będzie  działanie Leader. Przedłożony do konsultacji projekt PROW 2014-2020  zawierał znacznie poszerzoną część diagnostyczno-strategiczną, bardziej szczegółowe opisy działań oraz ogólną propozycję dotyczącą organizacji systemu instytucjonalnego wdrażania Programu.

Warto zauważyć, że prace nad  PROW 2014 – 2020 prowadzone są równolegle z pracami nad ostatecznym kształtem rozporządzenia Parlamentu i Rady Europejskiej w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz innych rozporządzeń ważnych dla ostatecznego kształtu programu. Można więc zakładać, że PROW 2014 – 2020, a także działanie Leader będzie jeszcze ulegać zmianom zarówno w kontekście ostatecznego kształtu prawa europejskiego jak i uwag, wniosków zgłoszonych w czasie konsultacji prowadzonych w Polsce.

Na podstawie obecnie dostępnych dokumentów przyszłość Leadera i Lokalnych Grup Działania rysuje się dobrze. Jednak o  tym czy ta opinia ostatecznie się potwierdzi zdecydują szczegółowe rozwiązania, zarówno europejskie jak i krajowe. Diabeł tkwi w szczegółach. Ciekawym rozwiązaniem projektowanym dla Leadera w PROW 2014 – 2020 jest poddziałanie „Wsparcie przygotowawcze”, zamiast przewidzianego w projekcie rozporządzenia Parlamentu i Rady Europejskiej w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich „pakietu startowego Leader”.

W ramach „Wsparcia przygotowawczego” przewiduje się finansowanie kosztów bieżących, aktywizację oraz przygotowanie LSR wraz z diagnozą obszaru przygotowaną we współpracy z społecznościami lokalnymi. Zapowiadane jest uruchomienie środków na ten cel w III kwartale 2014 roku. Powinno to stworzyć znacznie lepszą sytuację w porównaniu z problemami,  które wszyscy pamiętamy z początku obecnej perspektywy finansowej. Kosztami kwalifikowalnymi w ramach „Wsparcia przygotowawczego” będą: koszty administracyjne, w tym koszty osobowe, koszty szkoleń przygotowujących lokalnych partnerów do opracowania i wdrażania LSR, oraz koszty związane z opracowaniem LSR, w tym koszty badań, analiz, opracowań i prowadzenia konsultacji wspierających przygotowanie LSR (będzie można wydać na te cele 5% wszystkich kosztów) oraz koszty doradztwa. Pomoc, która w zależności od rodzaju kosztów oraz decyzji wnioskodawcy może przyjąć formę: zwrotu kosztów kwalifikowalnych, płatności ryczałtowej, finansowania ryczałtowego określonego przez zastosowanie wartości procentowej do jednej lub kilku kategorii kosztów. Na wniosek wnioskodawcy może być przekazana zaliczka. Warto zwrócić uwagę, że w tym momencie intensywność pomocy projektowana jest w wysokości 95%, co oznacza, że LGD powinny mieć 5% środków własnych.

Ważnym instrumentem są zaliczki. Projekt PROW 2014 – 2020 dla LGD przewiduje otrzymanie nieprzekraczającej 50% zaliczki związanej z kosztami bieżącymi i kosztami aktywizacji. Przewiduje się również zaliczki na realizację projektów parasolowych.

Wśród zadań LGD, uwagę zwraca, w zakresie rozwijania potencjału podmiotów lokalnych do opracowania i realizowania operacji, konieczność opracowania strategii komunikacyjnej określającej m.in. metody współpracy ze społecznością lokalną, wskazując konkretne grupy docelowe, wskaźniki produktu i rezultatu oraz powiązanie z celami i wskaźnikami LSR. W Działaniu Leader 2014 – 2020 nie przewiduje się możliwości wzywania beneficjenta (LGD) przez podmiot wdrażający (SW) do uzupełnień. W przypadku braku możliwości zatwierdzenia wniosku w kształcie przekazanym przez LGD, samorząd województwa zwróci wniosek do LGD w celu dalszej pracy nad projektem.

W nowym okresie programowania LGD będzie mogła realizować tzw. projekty „parasolowe”. W systemie LGD jest wskazana jako beneficjent tych projektów. Maksymalna wartość projektu „parasolowego” będzie wynosić 400 000 zł. Będzie on składał się z szeregu „mikro-projektów” o maksymalnej wartości całkowitej 50 000 zł. których beneficjentami będą podmioty działające na obszarze. To LGD będzie rozpatrywać wnioski, wybierać projekty, nadzorować ich wdrażanie. Z realizacji mikroprojektów wyłączone będą gminy i sektor gospodarczy. To zamiast obecnych „Małych projektów”. Rozwiązanie powinno usprawnić dostęp różnych organizacji do tych środków, a poprzez to wpłynąć na ich aktywizację.

Warto też zwrócić uwagę na zakres wsparcia w ramach LSR.

Realizacji lokalnej strategii rozwoju w działaniu Leader PROW 2014 – 2020 służyć będzie pięć działań:

1. Transfer wiedzy i innowacji oraz doradztwo;
2. Przetwórstwo i marketing produktów rolnych, w tym inkubatory „kuchenne”;
3. Rozwój przedsiębiorczości;
4. Podstawowe usługi i odnowa wsi na obszarach wiejskich – poprawa stanu dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego wsi, świadczenie usług społecznych lub kulturalnych dla ludności, turystyka i rekreacja;
5. Tworzenie i funkcjonowanie sieci w zakresie krótkich łańcuchów dostaw

W ramach wymienionych działań, oprócz znanych LGD z obecnego okresu programowania operacji wspierających realizację LSR, przewiduje się wspieranie rozwoju rynku lokalnego artykułów rolnospożywczych. Projekty z tego zakresu powinny charakteryzować się innowacyjnością, służyć ochronie środowiska, klimatu i sprzyjać tworzeniu miejsc pracy. Nowym pomysłem są inkubatory kuchenne. Inkubator kuchenny w programie określany jest jako podmiot działający w celu udostępniania lokalnym producentom rolnym lub małym przetwórcom infrastruktury (pomieszczeń wyposażonych w urządzenia i maszyny niezbędne do przetwarzania i przygotowywania produktów do sprzedaży) spełniającej wymogi weterynaryjne, sanitarne, dobrostanu zwierząt i ochrony środowiska. Usługi świadczone przez inkubator obejmowałyby również doradztwo (prawne, technologiczne i marketingowe), a także przygotowanie narzędzi internetowych niezbędnych do sprzedaży produktów rolnych. Zaawansowana forma inkubatora oferowałaby możliwość przechowywania produktów oraz wsparcie w ich dystrybucji. Dodatkową korzyścią utworzenia inkubatora będą utworzone miejsca pracy.  Czy ten pomysł się sprawdzi, czy wpłynie na rozwój sprzedaży bezpośredniej, czy pozwoli mieszkańcom obszarów wiejskich uzyskać dodatkowe dochody? Będzie to zależało od rozwiązań szczegółowych.

Nie tylko w poddziałaniu „Wsparcie przygotowawcze”, ale również w poddziałaniach przewidzianych dla właściwego okresu wdrażania LSR takich jak „koszty bieżące” czy „aktywizacja” projektowane jest wsparcie do 95% kosztów kwalifikowalnych operacji, co oznacza, że LGD powinno mieć wkład własny w wysokości co najmniej 5%.

Ogólnie o Leaderze w nowym okresie, można powiedzieć, że jego rola rośnie. LGD, mogą otrzymać więcej kompetencji. Będą bardziej samodzielne w decydowaniu o projektach realizowanych w ramach „parasola”. Wydaje się, że by sprostać nowym zadaniom, w biurach LGD będzie potrzeba zatrudnić więcej osób. Twórcy nowego programu, zdaje się mają tego świadomość, bowiem środki na koszty bieżące i aktywizację zwiększono do 25% ogólnego wsparcia kierowanego w ramach podejścia Leader z EFRROW na daną LSR.

Opracowano na podstawie Projektu Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich 2014 – 2020 (PROW 2014-2020) - Wersja I

Jadwiga Nowakowska

CDR O/Kraków