LEADERATORIUM

Literatura z zakresu dobrych praktyk wskazuje na rosnące znaczenie, tego narzędzia w doskonaleniu różnych dziedzin życia społecznego i gospodarczego. Wzrost zainteresowania nim notuje się począwszy od drugiej połowy lat 90-tych.

Obecnie każdy kraj od USA, przez Europę, Azję w różnych dziedzinach życia społecznego, gospodarczego czy politycznego wprowadza zestawy dobrych praktyk. Gromadzą je wielkie korporacje, organizacje o charakterze międzynarodowym na przykład Bank Światowy, OECD ale też instytucje administracji publicznej, banki, firmy ubezpieczeniowe, finansowe czy organizacje pozarządowe.

Dużą wagę do gromadzenia, opracowywania  i stosowania dobrych praktyk przywiązuje Unia Europejska.

Dobre praktyki wykorzystywane są głównie w celu doskonalenia standardów prowadzonej działalności. Są dobrym narzędziem podnoszenia jakości kapitału ludzkiego. Uczą jak można  wzbogacać swoją wiedzę korzystając z doświadczenia innych.

 

W przypadku organizacji pozarządowych  wspierają proces aktywizacji mieszkańców i promocji obszaru,  pozwalają na podnoszenie jakości wdrażanych projektów.

W UE dobre praktyki wspierające rozwój są gromadzone w systemie ciągłym przy pomocy krajowych sieci rozwoju obszarów wiejskich. Niektóre z nich zamieszczane są w bazie dobrych praktyk.

Definicja dobrej praktyki

Definicje „dobrej praktyki” w różnych krajach są różne. Zależą bowiem od obowiązującego prawa, sytuacji ekonomicznej, a często norm kulturowych i posiadanych doświadczeń. Najczęściej mianem dobrej praktyki określamy działanie, które przyniosło konkretne, pozytywne rezultaty, zawiera w sobie pewien potencjał innowacji, jest trwałe i powtarzalne, możliwe do zastosowania w podobnych warunkach w innym miejscu,

lub przez inne podmioty.

Warto podkreślić, że  z dobrymi praktykami  najczęściej organizacje pozarządowe mają do czynienie w dwóch przypadkach:

1. Kiedy zrealizowany przez nie projekt ma szanse stać się dobrą praktyką lub
2. Kiedy chcą skorzystać z dobrej praktyki innych.

Każdy z tych przypadków będzie wymagał nieco odmiennego postępowania.

W przypadku pierwszym, aby działanie (projekt) stało się dobrą praktyką, powinno być dostrzeżone, powinno spełniać określone  kryteria,  zostać opisane i być udostępnione.

W praktyce kiedy działanie/projekt zostanie dostrzeżone, najczęściej należy wypełnić kwestionariusz, gdzie kluczowym jest opis przedsięwzięcia. W miarę rosnącej świadomości korzyści jakie przynosi popularyzacja dobrych praktyk, a także rozwoju różnych narzędzi ułatwiających promocję własnych dobrych praktyk, co raz więcej organizacji lokalnych z własnej inicjatywy zamieszcza je na różnych stronach internetowych.

W przypadku drugim musimy dokonać analizy, przeglądu, weryfikacji różnych „dobrych praktyk” i zdecydować, którą wybrać by najlepiej rozwiązać nasz problem.

W prawie jak i literaturze przedmiotu brak jest jednoznacznych uregulowań czy wyników badań, które by określały w sposób jednoznaczny kryteria wyboru dobrych praktyk.

W pracy Anny Karwińskiej i Dobrosławy Wiktor pod tytułem „Przedsiębiorczość i korzyści społeczne: identyfikacja dobrych praktyk w ekonomii” wymienione są takie kryteria jak: skuteczność, wydajność, planowanie, refleksyjność (ewaluacja własna), innowacyjność, uniwersalność, etyczność.

W innych opracowaniach wskazuje się, że działanie (projekt) można uznać za dobrą praktykę jeżeli spełnia następujące kryteria:

• jest w  zgodne z prawe,
• jest realistyczne, możliwe do wykonania,
• zgodne z zasadami zrównoważonego rozwoju (tj efektywne pod względem ekonomicznym, środowiskowym i społecznym czyli posiada zdolność do angażowania do współpracy różnych podmiotów, środowisk i organizacji),
• Powtarzalne, czyli możliwe do zastosowania w innym miejscu, lub przez inne podmioty,
• wykorzystuje miejscowe zasoby ludzkie i materialne.
• jest innowacyjny.

Przytoczone kryteria mają charakter otwarty, mogą być uzupełniane, zależnie od potrzeb.

Opis dobrych praktyk

Aby projekt, działanie stało się dobrą praktyką należy je opisać i udostępnić innym.

W Polsce  kwestie dobrych praktyk są ciągle w początkowej fazie tworzenia, choć należy odnotować, że  istnieją instytucje, korporacje, fundacje, stowarzyszenia, które

z powodzeniem gromadzą i  wykorzystują dobre praktyki. Mają określone zasady zgłaszania, opisu i weryfikacji. Do najbardziej aktywnych na tym polu należą banki, korporacje finansowe, medyczne, biznesowe. Także w obszarze wsi i rolnictwa bazę dobrych praktyk tworzy Krajowa Sieć Obszarów Wiejskich.

Czy warto uczestniczyć w tworzeniu bazy dobrych praktyk?

Jakie korzyści z popularyzacji dobrych praktyk może mieć organizacja pozarządowa? Udostępnienie dobrej praktyki to promocja organizacji, to poczucie satysfakcji, że efekty wykonanej pracy mogą służyć innym. To także promocja obszaru, konkretnej miejscowości w której projekt, działanie zostało zrealizowane. Może to przełożyć się na konkretne efekty, także ekonomiczne.

Opisy dobrych praktyk będą dobrym przykładem tylko wówczas, gdy sytuacja podmiotu, który chce z niej skorzystać jest bardzo podobna do opisywanej, a więc opis powinien zawierać szerszy kontekst w jakim projekt był realizowany. Opisy dobrych praktyk powinny być opatrzone datą, by nie okazało się, że są lepsze, bardziej nowoczesne metody rozwiązania danego problemu. Należy też zwrócić uwagę na kwestię języka. Trzeba pamiętać, że język jakim jest napisany opis dobrej praktyki ma służyć szerokiemu gronu odbiorców.

Szczególny więc nacisk powinien być położony  na użyteczność tych opisów dla tych, którzy chcieli by wdrożyć daną praktykę, albo lepiej zrozumieć mechanizmy działania udanych przedsięwzięć.

Klasyczny opis dobrych praktyk powinien zawierać:

1. Dane o organizacji realizującej projekt
2. Kontekst przedsięwzięcia
3. Główne działania projektu
4. Konkretne produkty i rezultaty
5. Wartość dodana projektu
6. Napotkane problemy i zdobyte doświadczenia
7. Czas trwania projektu
8. Budżet
9. Uzasadnienie dlaczego projekt jest przykładem dobrej praktyki.

Co należałoby napisać w ramach poszczególnych punktów?

Oto kilka propozycji:

W punkcie 1 w przypadku organizacji pozarządowej należy podać dane dotyczące liczby członków, posiadane umiejętności np. czy członkowie organizacji mają doświadczenie w pisaniu projektów, czy księgowości, krótką informację o aktywności, także inne istotne informacje. Jest to ważne z punktu widzenia potencjalnego odbiorcy dobrej praktyki, ponieważ te informacje pozwolą mu porównać czy dysponuje podobnym potencjałem ludzkim i organizacyjnym.

W punkcie 2 należałoby przedstawić szerszy kontekst, zwięźle opisać miejscowość, jej kluczowe problemy, cele jakie realizuje projekt rekomendowany jako dobra praktyka, kto był jego pomysłodawcą, jak zorganizowano pracę w celu stworzenia projektu, czy pisała go jedna osoba, czy zespół. Te informacje z kolei pozwolą wstępnie ocenić przydatność dobrej praktyki pod względem merytorycznym.

W punkcie 3 należy przedstawić główne działania projektu, które doprowadziły do osiągnięcia celu , zakładanych rezultatów np.

 

• stworzenie marki  miejscowości , która jest wykorzystywana w działaniach marketingowych.
• nawiązanie kontaktów z biurami turystycznymi.
• opublikowanie kilku  artykułów w gazetach i czasopismach, ukazując miejscowość jako miejsce, które trzeba odwiedzić i w którym można dobrze odpocząć.
• opracowanie i wydanie  przewodnika po okolicy, oraz stworzenie strony internetowej.

 

Te z kolei działania odbiorcy dobrej praktyki pozwolą ocenić , czy w jego przypadku podobne działania pozwolą rozwiązać problem, osiągnąć cel. Czy dysponuje odpowiednimi siłami

i środkami by je zrealizować. Czy wszystkie działania są konieczne do przeprowadzenia w jego przypadku?

 

Punkt 4: Konkretne produkty i rezultaty projektu

Należałoby wymienić wszystko to co udało się osiągnąć, podając konkretne efekty wyrażone w jednostkach miary na przykład:

 

• przeprowadzono szkolenie dla 30 osób z zakresu tworzenia marki produktu turystycznego,
• zorganizowano szkolenie dla 20 osób na temat promocji i marketingu produktów turystycznych,
• wydano przewodnik po okolicy w nakładzie 1500 egzemplarzy,
• opublikowano 5 artykułów w gazetach lokalnych i czasopismach turystycznych,
• uruchomiono stronę internetową.

 

Projekt ponadto przyczynił się:

- do zwiększenia  rozpoznawalność naszej wsi

- wzrosła aktywność mieszkańców.

W punkcie 5 Powinniśmy opisać napotkane problemy i zdobyte doświadczenia na przykład:

Projekt pokazał jak ważne jest zaangażowanie mieszkańców od początku projektu – poczuli się właścicielami projektu. Problemem było zbyt mało środków, co nie pozwoliło na zaspokojenie wielu oczekiwań, czy inne.

W punkcie 6 należy przedstawić wartość dodaną projektu (Europejska wartość dodana oznacza wartość dodatkową w stosunku do wartości wytworzonej, czyli coś dodatkowego). Wartością dodaną projektu może być wzrost  zaangażowania mieszkańców, współpraca

czy też powołanie nowego stowarzyszenia skupiającego np. gospodarstwa agroturystyczne

czy to, że projekt w dużym stopniu poprawił lokalną turystykę itp..

W punkcie 7 określamy czas trwania projektu, informacja niezwykle praktyczna, która pozwala na zaplanowanie pracy, na przykład: projekt rozpoczął się w kwietniu 2013 roku,

a został zakończony w listopadzie 2014 roku.

W punkcie 8 informujemy o środkach finansowych o budżecie, ile nas to kosztowało. Cenne będą informacje o montażu finansowym.

Całkowity budżet projektu wyniósł……………..

W punkcie 9 warto uzasadnić dlaczego projekt jest przykładem dobrej praktyki?

Na przykład projekt można uznać za  dobrą praktykę, ponieważ przyczynił się do wzrostu aktywności mieszkańców wsi, świadomego uczestnictwa w zrównoważonym rozwoju, pozwolił także podnieść standardy funkcjonowania organizacji.

Jest zgodny z prawem, jest realistyczny, możliwy do wykonania, zgodny z zasadami zrównoważonego rozwoju (tj efektywny pod względem ekonomicznym, społecznym

i środowiskowym) jest możliwy do zastosowania w innym miejscu, lub przez inne podmioty,

wykorzystuje miejscowe zasoby ludzkie i materialne, jest innowacyjny (należało by wskazać na czym jego innowacyjność polega). Dobrze byłoby by ta treść poparta była zdobytymi, konkretnymi doświadczeniami np. jest realistyczny bo…..

Jak wybrać najlepszą praktykę do zastosowania u siebie?

Wybór dobrej praktyki będzie zależał od problemu jaki chcemy rozwiązać, celu jaki chcemy osiągnąć.  A więc najpierw powinniśmy zdefiniować nasz problem. Najlepiej w konsultacji

z członkiniami organizacji lokalnej, a nawet szerzej ze społecznością lokalną.  Na przykład:

 

• czy najważniejsze dla nas jest wzrost aktywności społeczności lokalnej?
• czy lepsze zarządzanie organizacją?
• czy wykorzystanie posiadanych zasobów dla rozwoju przedsiębiorczości lokalnej?
• czy też inne kwestie?

 

Jednym słowem, zdecydować, co chcemy zrobić, co poprawić, jaki problem rozwiązać?

Kiedy mamy określony problem, powinniśmy przekształcić go w cel. Na przykład, naszym problemem jest marazm, brak aktywności mieszkańców naszej wsi. Wtedy celem będzie „Wzrost aktywności mieszkańców wsi”. Jeżeli to wiemy, możemy przystąpić do poszukiwania  w dostępnych bazach dobrych praktyk najbardziej dla nas odpowiednich.

A więc takich, które w podobnych warunkach pozwoliły osiągnąć wzrost aktywności mieszkańców.

W takim przypadku procedura identyfikacji dobrej praktyki powinna być następująca:

• Określić cel
• Ustalić kryteria formalne (np. w dostępnych bazach danych szukamy wszystkich dobrych praktyk dotyczących naszego problemu, szukamy dobrych praktyk dotyczących naszego problemu sprawdzonych w innych organizacjach działających na obszarach wiejskich warto tez ustalić, kto to wykona).
• Ustalić kryteria merytoryczne (np. interesują nas dobre praktyki które są możliwe do zastosowania w naszych warunkach, a więc  realistyczne, zgodne  z zasadami zrównoważonego rozwoju (tj efektywne pod względem ekonomicznym, społecznym i środowiskowym), oparte o miejscowe zasoby ludzkie i materialne oraz innowacyjne.  Wskazane byłoby opisane wyżej kryteria skonkretyzować, jeżeli na tym etapie to możliwe np. miejscowe zasoby: istniejące gospodarstwa agroturystyczne, walory krajobrazowe, kulturowe, istniejące ścieżki rowerowe itp.
• Przeprowadzić kwerendę w dostępnych bazach dobrych praktyk, lub skorzystać z innych źródeł na przykład wykorzystać, konferencje, seminaria poświęcone tej tematyce.
• Jeżeli mamy interesujące nas przykłady dobrych praktyk należy dokonać ich analizy i weryfikacji pod względem przydatności. Ważne jest by weryfikację prowadził zespół zgodnie z ustalonymi kryteriami.
• Niezwykle przydatnym byłoby nawiązanie bezpośredniego kontaktu z właścicielami/twórcami dobrej praktyki. Wartością dodaną takiego działania mogłaby być współpraca organizacji.

Podsumowanie

W materiale starano się przedstawić praktyczne podejście do dobrych praktyk, koncentrując się na przydatności definicji i informacji dla sektora organizacji pozarządowych działających na obszarach wiejskich.

 

Za dobrą praktykę uznano działanie, które przynosi konkretne, pozytywne rezultaty, zawiera w sobie pewien potencjał innowacji, jest trwałe  i powtarzalne, możliwe do zastosowania w podobnych warunkach w innym miejscu, lub przez inne podmioty.

Opisano, zdaniem autorki, dwa najczęściej występujące problemy związane z dobrymi praktykami, z którymi na szczeblu lokalnym mogą mieć do czynienia organizacje pozarządowe:

1. Kiedy zrealizowany przez organizację  projekt ma szanse stać się dobrą praktyką lub
2. Kiedy organizacja pozarządowa chce  skorzystać z dobrej praktyki innych.

W każdym z wymienionych przypadków opisano, krok po kroku sposób postępowania.

Celem takiego podejścia był zachowanie przejrzystości, prostoty i jasnego zrozumiałego języka. Czy to się udało?

Jadwiga Nowakowska

CDR O/Kraków

 

 

Podczas opracowywania powyższego materiału korzystano z następujących źródeł:

1.Anna Karwińska, Dobrosława Wiktor; „Przedsiębiorczość i korzyści społeczne: Identyfikacja dobrych praktyk” w Ekonomia społeczna teksty 2008, nr6/2008;

2. Małecka – Łyszczek M,. Wesołowski Z. Modele współpracy podmiotów ekonomi społecznej z administracją publiczną, w Ekonomia społeczna teksty 2008, nr5/2008;

3. Aktywne społeczności. Zmiana społeczna. Katalog praktyk; stowarzyszenie c.a.l.

4. WWW.ekonomiaspołeczna.pl

5. WWW.dobrepraktyki.pl

6. WWW. dobrepraktyki.decydujemyrazem.pl